cavafy - iolas

Cavafy - Iolas: Pleasures of Memory, Senses and Philosophy

Lecture by Eriphyli Veneri and Naira Stergiou

at the Thessaloniki Queer Arts Festival What Is Eros?, Thessaloniki

07 - 23-06.2019

(Lecture's description available only in greek language)

Η εισήγησή μας με τίτλο Καβάφης-Ιόλας: Ηδονές της Μνήμης, των Αισθήσεων και του Φιλοσοφικού Στοχασμού έλαβε χώρα στις 15 Ιουνίου 2019 στον πολυχώρο ΥΨΙΛΟΝ στη Θεσσαλονίκη, κατά τη διάρκεια της οποίας συνομιλήσαμε ζωντανά μέσω τηλεδιάσκεψης με τον Δημήτρη Παπανικολάου, νεοελληνιστή και συγγραφέα του Σαν Κι Εμένα Καμωμένοι: Ο Ομοφυλόφιλος Καβάφης και η Ποιητική της Σεξουαλικότητας (Πατάκη, 2014). Η συζήτηση συντονίστηκε από τον Θωμά Διάφα, ιδρυτή και καλλιτεχνικό διευθυντή του TQAF.

Η παρουσίαση συνέδεσε τις βιογραφίες του Κωνστανίνου Καβάφη και του Αλέξανδρου Ιόλα, ή αλλιώς, παρουσίασε την προσωπικότητα του  Ιόλα μέσα από τα ποιήματα του Καβάφη. Επιχειρήσαμε τη σύνδεση των δύο Αλεξανδρινών πάνω στην αναγνώριση μιας παράλληλης πορείας τους. Με σημείο αναφοράς και σκηνικής δράσης την Αλεξάνδρεια, οι δύο τους συναντήθηκαν φυσικά, ιστορικά και συμβολικά· ο Καβάφης διέκρινε την ανάγκη του νεαρού Κωνσταντίνου Κουτσούδη (αργότερα Αλέξανδρου Ιόλα) να φύγει από τα δεσμά και τους περιορισμούς της πόλης. Ήταν εκείνος που θα του έδινε συστατικές επιστολές για να γίνει δεκτός στην Αθήνα και άρα φτερά προς το επερχόμενο μεγαλειώδες μέλλον του. 

Σταθήκαμε στην εκκεντρικότητα και στην persona των δύο, καθώς και στην αντιθετικότητα του χαρακτήρα τους· στο γεγονός ότι και οι δύο δεν έγιναν αποδεκτοί στην Ελλάδα· στη σχέση και την προσωπική αντιμετώπιση του καθενός με την Τέχνη. Συγκεκριμένα, θεματικούς άξονες αποτέλεσαν:

• H Πόλη και ο Κοσμοπολιτισμός (Αλεξάνδρεια, Κων/πολη, Αγγλία, Κάιρο, Γαλλία, Αθήνα για τον ποιητή, Αλεξάνδρεια, Βερολίνο, Παρίσι, Νέα Υόρκη, Αθήνα κ.ο.κ.  για τον συλλέκτη). Η Πόλη αποτελεί ταυτόχρονα κέντρο ύπαρξης και πεδίο δράσης. Είναι οικουμενική, δεν έχει σύνορα.

• Η Ηδονή. Ο Έρωτας προς το Ωραίο. Προς ωραία σώματα και νεανικά κορμιά, προς την ύψιστη στιγμή ενσυναίσθησης και αυτοσυνειδησίας μέσα από την ηδονική εμπειρία. Η Ανάγκη για την Ομορφιά, επιτακτική μέχρι το τέλος της ζωής και των δύο, που εκφράστηκε ολοκληρωτικά και απόλυτα μέσα από τη σχέση τους με την Τέχνη και την Αισθητική. 

• Ο Μύθος και η Ιστορική Μνήμη: η διατήρησή τους στον χρόνο και οι αναδιαμορφώσεις τους στο χρονικό παρόν.

Η Μυθική μέθοδος του ποιητή ενσαρκώνεται στην τεράστια συλλογή του Αλέξανδρου Ιόλα που στεγαζόταν στο σπίτι του στην Αγία Παρασκευή. Ρεαλιστές και γνώστες της ιστορίας. Ο ένας  χρησιμοποιώντας ως ιστορική και χρονική αναφορά τους ελληνιστικούς χρόνους και την νωχελικότητα  που σηματοδοτούν, επισημαίνοντας τη φθορά της παρακμής και την ανάγκη αλλαγής. Ο άλλος, με αφοριστικές δηλώσεις για τα εναπομείναντα ιστορικά μνημεία ως σημάδια παρακμής, τονίζει την ανάγκη της ελληνικής πραγματικότητας για ανανέωση προς την επίτευξη ενός ελπιδοφόρου μέλλοντος. 

Αντί συμπεράσματος, οι δύο Αλεξανδρινοί είναι άνθρωποι μεγαλύτεροι από όλους. Ο Καβάφης χαρακτηρίζεται από την ατμόσφαιρα και τη διάθεση σκηνοθεσίας στα ποιήματα του, ο Ιόλας υπήρξε μεγάλος σκηνοθέτης του ίδιου του του βίου. Η ζωή είναι καταδικασμένη και το ξέρουμε. Η γνώση αυτή δεν συνίσταται όμως στο να απορριφθεί η Αλεξάνδρεια, το παρελθόν, τα πάθη, αλλά με γνώμονα την εφήμερη ζωή να υμνήσουμε τα πάθη μας με αξιοπρέπεια. Σε αυτό ακριβώς το σημείο συγκλίνουν οι  δύο αυτοί Μεγάλοι, καθώς δεν θρηνούν ανωφέλετα, δεν γελιούνται, δεν παρακαλούν, αλλά αποχαιρετούν την Αλεξάνδρεια με αξιοπρέπεια._